ناباروری مردان یکی از چالش‌های شایع در حوزه سلامت باروری است که می‌تواند تحت تأثیر عوامل متعددی مانند مشکلات هورمونی، اختلالات ژنتیکی، سبک زندگی ناسالم، و بیماری‌های مزمن قرار گیرد. عواملی نظیر استرس، مصرف دخانیات، چاقی، و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی می‌توانند کیفیت و تعداد اسپرم را کاهش داده و شانس باروری را تحت تأثیر قرار دهند. با آگاهی از علل ناباروری و اقدام به‌موقع، زوج‌ها می‌توانند شانس موفقیت در مسیر بارداری را بهبود بخشند.

1. مشکلات تولید اسپرم

اختلالات هورمونی:

اختلالات هورمونی یکی از عوامل کلیدی در ناباروری مردان و تأثیرگذار بر سلامت باروری است. هورمون‌هایی مانند تستوسترون، هورمون فولیکول‌محرک (FSH) و هورمون لوتئینیزه‌کننده (LH) که توسط غده هیپوفیز و هیپوتالاموس تولید می‌شوند، نقش حیاتی در تولید اسپرم و عملکرد بیضه‌ها دارند. کمبود یا عدم تعادل این هورمون‌ها می‌تواند منجر به الیگوسپرمی (کاهش تعداد اسپرم)، آزواسپرمی (عدم وجود اسپرم) یا کاهش کیفیت اسپرم شود. به عنوان مثال، کم‌کاری هیپوفیز یا هیپوگنادیسم (کاهش تولید تستوسترون) می‌تواند فرآیند اسپرماتوژنز را مختل کرده و شانس باروری را کاهش دهد. برای تشخیص، آزمایش‌های سطح هورمونی و آنالیز مایع منی ضروری است و درمان‌هایی مانند هورمون‌درمانی یا داروهای محرک تولید هورمون می‌توانند به بهبود سلامت باروری مردان کمک کنند.

واریکوسل

واریکوسل ، یک بیماری شایع در مردان است که به دلیل گشاد شدن غیرطبیعی وریدهای اطراف بیضه‌ها ایجاد می‌شود و می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت باروری داشته باشد. این عارضه معمولاً با علائمی مانند درد بیضه، احساس سنگینی در کیسه بیضه، یا حتی بدون علامت ظاهر می‌شود. واریکوسل می‌تواند باعث کاهش کیفیت اسپرم، کاهش تعداد اسپرم (الیگواسپرمی)، و اختلال در حرکت اسپرم (آستنواسپرمی) شود، که همگی از عوامل کلیدی در ناباروری مردان هستند. افزایش دمای بیضه‌ها به دلیل تجمع خون در وریدها، یکی از دلایل اصلی کاهش تولید اسپرم سالم است، که می‌تواند شانس بارداری را کاهش دهد.

درمان واریکوسل، به‌ویژه در مواردی که با ناباروری همراه است، می‌تواند از طریق روش‌های جراحی مانند واریکوسلکتومی یا روش‌های غیرجراحی مانند آمبولیزاسیون انجام شود. این درمان‌ها با بهبود جریان خون و کاهش دمای بیضه، می‌توانند کیفیت اسپرم را بهبود بخشیده و شانس باروری را افزایش دهند. برای مردانی که قصد بچه‌دار شدن دارند، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب واریکوسل از اهمیت بالایی برخوردار است. مشاوره با متخصص اورولوژی و انجام آزمایش‌های آنالیز مایع منی می‌تواند به شناسایی تأثیر واریکوسل بر باروری مردان کمک کند و راهکارهای مؤثری برای مدیریت این مشکل ارائه دهد.

سندرم کلاین‌فلتر

سندرم کلاین‌فلتر ، یک اختلال ژنتیکی شایع در مردان با ژنوتیپ 47,XXY، تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت باروری دارد. این سندرم که در حدود 1 از هر 500 تا 1000 مرد رخ می‌دهد، با کوچکی بیضه‌ها، کاهش تولید اسپرم و سطوح پایین تستوسترون همراه است. این عوامل اغلب به آزواسپرمی (عدم وجود اسپرم در مایع منی) یا الیگواسپرمی (کاهش تعداد اسپرم) منجر شده و ناباروری مردان را به دنبال دارد. علائم دیگر مانند ژنیکوماستی، تأخیر در بلوغ و کاهش تراکم استخوان نیز ممکن است ظاهر شوند. تشخیص زودهنگام از طریق آزمایش ژنتیکی (کاریوتایپ) و مشاوره با متخصص اورولوژی یا باروری برای مدیریت این شرایط و بهبود شانس بارداری ضروری است.

با وجود چالش‌های ناباروری، فناوری‌های پیشرفته مانند استخراج اسپرم از بیضه (TESE) و لقاح آزمایشگاهی (IVF) با تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI)، امید به دستیابی به باروری را افزایش داده‌اند. مطالعات نشان می‌دهد که در حدود 50% موارد، اسپرم قابل استفاده از بیضه‌ها استخراج می‌شود، به‌ویژه با روش میکرو-TESE. درمان هورمونی با تستوسترون می‌تواند علائم جسمانی را بهبود بخشد، اما تأثیری مستقیم بر کیفیت اسپرم ندارد. برای زوج‌هایی که به دنبال بارداری هستند، مشاوره با متخصصان ناباروری و بررسی گزینه‌های حفظ باروری، مانند انجماد اسپرم در سنین پایین‌تر، توصیه می‌شود. این رویکردها می‌توانند شانس موفقیت در درمان ناباروری را به طور قابل‌توجهی افزایش دهند.

آسیب به بیضه‌ها

آسیب به بیضه‌ها می‌تواند تأثیر عمیقی بر سلامت باروری مردان داشته باشد، زیرا بیضه‌ها نقش کلیدی در تولید اسپرم و هورمون تستوسترون دارند. آسیب‌های بیضه ممکن است به دلیل تروما (مانند ضربه مستقیم)، عفونت‌ها (مانند اوریون یا اپیدیدیمیت)، تاب‌خوردگی بیضه، یا عوارض جراحی ایجاد شوند. این آسیب‌ها می‌توانند منجر به کاهش کیفیت اسپرم، آزواسپرمی (عدم تولید اسپرم)، یا الیگواسپرمی (کاهش تعداد اسپرم) شوند که همگی از عوامل اصلی ناباروری مردان هستند. همچنین، آسیب به بیضه‌ها ممکن است تولید تستوسترون را مختل کند، که بر بلوغ جنسی، لیبیدو و سلامت کلی بدن تأثیر می‌گذارد. تشخیص زودهنگام از طریق سونوگرافی بیضه و آنالیز مایع منی، همراه با مشاوره با متخصص اورولوژی، برای ارزیابی شدت آسیب و تأثیر آن بر باروری ضروری است.

درمان آسیب بیضه به نوع و شدت آسیب بستگی دارد. در موارد خفیف، استراحت و درمان‌های دارویی ممکن است کافی باشد، اما در موارد شدید مانند تاب‌خوردگی بیضه یا آسیب‌های شدید تروماتیک، جراحی فوری برای حفظ عملکرد بیضه و جلوگیری از ناباروری لازم است. در برخی موارد، اگر آسیب منجر به از دست رفتن کامل عملکرد بیضه شود، روش‌های کمک‌باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا استخراج اسپرم از بیضه (TESE) می‌توانند گزینه‌هایی برای زوج‌های در پی بارداری باشند. پیشگیری از آسیب‌های بیضه از طریق استفاده از محافظ در ورزش‌های پرخطر و درمان به‌موقع عفونت‌های دستگاه تناسلی می‌تواند به حفظ سلامت باروری کمک کند. مشاوره با متخصص ناباروری و انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای مردانی که دچار آسیب بیضه شده‌اند، شانس موفقیت در درمان ناباروری را افزایش می‌دهد.

2. انسداد یا مشکلات انتقال اسپرم

انسداد مجاری اسپرم

انسداد مجاری اسپرم یکی از علل مهم ناباروری مردان است که مانع از انتقال اسپرم از بیضه‌ها به مایع منی می‌شود، حتی اگر تولید اسپرم در بیضه‌ها طبیعی باشد. این انسداد می‌تواند به دلایل مختلفی مانند عفونت‌های دستگاه تناسلی، ترومای بیضه، جراحی‌های قبلی (مانند وازکتومی یا جراحی فتق)، یا ناهنجاری‌های مادرزادی مانند فقدان مادرزادی مجرای دفران (CBAVD) رخ دهد. انسداد مجاری اسپرم اغلب منجر به آزواسپرمی انسدادی می‌شود، که در آن هیچ اسپرمی در مایع منی وجود ندارد، اما تولید اسپرم در بیضه‌ها حفظ شده است. این وضعیت شانس بارداری طبیعی را به شدت کاهش می‌دهد. تشخیص از طریق آنالیز مایع منی، سونوگرافی بیضه، و گاهی آزمایش‌های تصویربرداری پیشرفته انجام می‌شود و مشاوره با متخصص اورولوژی برای ارزیابی سلامت باروری ضروری است.

درمان انسداد مجاری اسپرم بسته به محل و علت انسداد متفاوت است. در مواردی مانند انسداد ناشی از وازکتومی، جراحی وازووازوستومی (بازسازی مجرای اسپرم‌بر) می‌تواند جریان اسپرم را بازیابی کند. برای انسدادهای دیگر، روش‌هایی مانند استخراج اسپرم از بیضه (TESE) یا اپیدیدیم (PESA) همراه با لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) می‌توانند به زوج‌ها در دستیابی به بارداری کمک کنند. پیشگیری از عفونت‌های دستگاه تناسلی و اجتناب از آسیب به بیضه‌ها می‌تواند خطر انسداد را کاهش دهد. مشاوره زودهنگام با متخصص ناباروری و انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای شناسایی و درمان به‌موقع انسداد، شانس موفقیت در بهبود کیفیت باروری را افزایش می‌دهد.

اختلالات انزال

یکی از عوامل تأثیرگذار بر سلامت باروری مردان است که می‌تواند به شکل انزال زودرس، انزال دیررس، انزال رجعی (بازگشت مایع منی به مثانه) یا عدم انزال بروز کند. این اختلالات می‌توانند ناشی از عوامل جسمی مانند اختلالات هورمونی، دیابت، بیماری‌های عصبی، مصرف برخی داروها، یا عوامل روانی مانند استرس و اضطراب باشند. در مواردی مانند انزال رجعی یا عدم انزال، اسپرم به‌طور کامل یا به مقدار کافی به خارج از بدن منتقل نمی‌شود، که مستقیماً شانس بارداری طبیعی را کاهش می‌دهد. تشخیص این مشکلات از طریق آنالیز مایع منی، معاینه بالینی و بررسی تاریخچه پزشکی توسط متخصص اورولوژی یا ناباروری انجام می‌شود. شناسایی زودهنگام این اختلالات برای بهبود کیفیت باروری حیاتی است.

درمان اختلالات انزال به نوع و علت آن بستگی دارد. برای انزال رجعی، داروهایی مانند آلفا-آگونیست‌ها می‌توانند به بهبود انقباض عضلات مثانه کمک کنند، در حالی که در موارد عدم انزال، تحریک الکتریکی یا روش‌های کمک‌باروری مانند استخراج اسپرم از بیضه (TESE) و لقاح آزمایشگاهی (IVF) با تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) می‌توانند مؤثر باشند. اصلاح سبک زندگی، مانند مدیریت استرس و درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، نیز می‌تواند به بهبود عملکرد انزال و سلامت باروری کمک کند. پیشگیری از عوامل خطر، مانند اجتناب از داروهای تأثیرگذار بر انزال و حفظ سلامت روان، نقش مهمی در کاهش این اختلالات دارد. مشاوره با متخصص ناباروری و انجام آزمایش‌های دوره‌ای می‌تواند شانس موفقیت در بارداری را افزایش دهد.

وازکتومی

وازکتومی یک روش جراحی دائمی برای پیشگیری از بارداری است که با قطع یا مسدود کردن مجرای دفران (لوله‌های انتقال‌دهنده اسپرم از بیضه‌ها به مایع منی) انجام می‌شود و به‌طور مستقیم بر سلامت باروری تأثیر می‌گذارد. این روش، که به‌عنوان یکی از مؤثرترین روش‌های کنترل بارداری شناخته می‌شود، باعث آزواسپرمی انسدادی (عدم وجود اسپرم در مایع منی) می‌شود و شانس بارداری طبیعی را به صفر می‌رساند. وازکتومی معمولاً برای مردانی که تصمیم قطعی به عدم بچه‌دار شدن دارند، انتخاب می‌شود، اما در برخی موارد با جراحی معکوس (وازووازوستومی) یا روش‌های کمک‌باروری مانند استخراج اسپرم از بیضه (TESE) و لقاح آزمایشگاهی (IVF) می‌توان باروری را بازگرداند. تشخیص و مشاوره با متخصص اورولوژی قبل از انجام این روش برای درک تأثیرات آن بر کیفیت باروری ضروری است.

اگرچه وازکتومی یک روش ایمن با عوارض کم است، اما تصمیم به انجام آن باید با دقت گرفته شود، زیرا معکوس کردن آن همیشه موفقیت‌آمیز نیست. وازووازوستومی می‌تواند در 50 تا 90 درصد موارد جریان اسپرم را بازگرداند، اما موفقیت بارداری به عواملی مانند زمان گذشته از وازکتومی و سلامت کلی بیضه‌ها بستگی دارد. در صورت عدم موفقیت جراحی معکوس، روش‌های ICSI  (تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم) همراه با IVF گزینه‌های جایگزینی برای زوج‌ها هستند. برای حفظ سلامت باروری، مردان می‌توانند پیش از وازکتومی اقدام به انجماد اسپرم کنند. مشاوره با متخصص ناباروری و بررسی گزینه‌های پیش‌رو، به‌ویژه برای افرادی که ممکن است در آینده قصد بچه‌دار شدن داشته باشند، نقش مهمی در تصمیم‌گیری آگاهانه دارد.

3. سبک زندگی

قرار گرفتن در معرض سموم

قرار گرفتن در معرض سموم یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر سلامت باروری مردان و زنان است که می‌تواند به کاهش کیفیت اسپرم، اختلال در تولید تخمک و افزایش خطر ناباروری منجر شود. سموم محیطی مانند مواد شیمیایی صنعتی (فتالات‌ها، بیسفنول A)، آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین (سرب، جیوه) و تشعشعات می‌توانند عملکرد بیضه‌ها و تخمدان‌ها را مختل کنند. در مردان، این سموم می‌توانند باعث آزواسپرمی، الیگواسپرمی (کاهش تعداد اسپرم)، آستنواسپرمی (کاهش تحرک اسپرم) یا تراتوسپرمی (ناهنجاری‌های اسپرم) شوند. در زنان، قرار گرفتن در معرض سموم ممکن است چرخه قاعدگی را مختل کرده و شانس بارداری طبیعی را کاهش دهد. تشخیص تأثیرات سموم از طریق آنالیز مایع منی، آزمایش‌های هورمونی و مشاوره با متخصص ناباروری یا اورولوژی امکان‌پذیر است.

کاهش قرار گرفتن در معرض سموم از طریق اجتناب از مواد شیمیایی مضر، استفاده از تجهیزات محافظتی در محیط‌های کاری پرخطر و بهبود سبک زندگی می‌تواند به حفظ سلامت باروری کمک کند. برای زوج‌هایی که با ناباروری ناشی از سموم مواجه هستند، روش‌های کمک‌باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) می‌توانند گزینه‌های مؤثری باشند. مصرف رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها (مانند ویتامین C و E) نیز می‌تواند اثرات منفی سموم را کاهش دهد. پیشگیری از طریق کاهش تماس با مواد شیمیایی محیطی، چکاپ‌های منظم و مشاوره با متخصص ناباروری برای ارزیابی کیفیت اسپرم یا سلامت تخمدان‌ها، شانس موفقیت در بارداری را افزایش می‌دهد.

مصرف مواد مخدر و الکل

مصرف مواد مخدر و الکل تأثیرات منفی قابل‌توجهی بر سلامت باروری مردان و زنان دارد و یکی از عوامل اصلی ناباروری محسوب می‌شود. در مردان، مصرف الکل و مواد مخدر مانند ماری‌جوانا، کوکائین و مواد افیونی می‌تواند منجر به کاهش تولید اسپرم، الیگواسپرمی (کاهش تعداد اسپرم)، آستنواسپرمی (کاهش تحرک اسپرم) و تراتوسپرمی (ناهنجاری‌های اسپرم) شود. این مواد همچنین می‌توانند سطوح تستوسترون را کاهش داده و عملکرد بیضه‌ها را مختل کنند، که شانس بارداری طبیعی را کاهش می‌دهد. در زنان، مصرف الکل و مواد مخدر می‌تواند باعث اختلال در چرخه قاعدگی، کاهش کیفیت تخمک و افزایش خطر سقط جنین شود. تشخیص این مشکلات از طریق آنالیز مایع منی، آزمایش‌های هورمونی و مشاوره با متخصص اورولوژی یا ناباروری انجام می‌شود.

ترک مصرف مواد مخدر و الکل و اصلاح سبک زندگی می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم و سلامت تخمدان‌ها کمک کند. درمان‌های مکمل مانند مشاوره روان‌شناختی و برنامه‌های ترک اعتیاد نقش مهمی در بازیابی سلامت باروری دارند. در موارد ناباروری شدید، فناوری‌های کمک‌باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) می‌توانند شانس بارداری را افزایش دهند. پیشگیری از طریق اجتناب از مصرف مواد مخدر، کاهش مصرف الکل و رژیم غذایی سالم با آنتی‌اکسیدان‌ها (مانند ویتامین C و E) می‌تواند از آسیب به سیستم تولید مثل جلوگیری کند. مشاوره زودهنگام با متخصص ناباروری و انجام چکاپ‌های منظم برای ارزیابی کیفیت باروری، به‌ویژه برای افرادی با سابقه مصرف مواد، ضروری است.

چاقی

چاقی یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر سلامت باروری در مردان و زنان است که می‌تواند شانس بارداری طبیعی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. در مردان، چاقی با اختلالات هورمونی، کاهش سطوح تستوسترون و افزایش استروژن همراه است که می‌تواند منجر به الیگواسپرمی (کاهش تعداد اسپرم)، آستنواسپرمی (کاهش تحرک اسپرم) و تراتوسپرمی (ناهنجاری‌های اسپرم) شود. این تغییرات کیفیت اسپرم را کاهش داده و ناباروری مردان را تشدید می‌کند. در زنان، چاقی می‌تواند باعث اختلال در چرخه قاعدگی، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و کاهش کیفیت تخمک شود، که همگی خطر ناباروری و سقط جنین را افزایش می‌دهند. تشخیص تأثیر چاقی بر باروری از طریق آنالیز مایع منی، آزمایش‌های هورمونی و ارزیابی‌های بالینی توسط متخصص اورولوژی یا ناباروری انجام می‌شود.

کاهش وزن از طریق رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مدیریت سبک زندگی می‌تواند به بهبود سلامت باروری کمک کند. در مردان، کاهش وزن می‌تواند کیفیت اسپرم و تولید تستوسترون را بهبود بخشد، در حالی که در زنان، کاهش وزن می‌تواند نظم چرخه قاعدگی و شانس بارداری را افزایش دهد. در موارد ناباروری شدید، روش‌های کمک‌باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) می‌توانند گزینه‌های مؤثری باشند. پیشگیری از چاقی با حفظ وزن سالم، اجتناب از رژیم‌های غذایی پرچرب و مشاوره با متخصص ناباروری یا متخصص تغذیه می‌تواند خطر مشکلات باروری را کاهش دهد. چکاپ‌های منظم و مشاوره زودهنگام با متخصص برای زوج‌هایی که قصد بارداری دارند، شانس موفقیت را افزایش می‌دهد.

گرما

گرما یکی از عوامل محیطی مهم است که می‌تواند تأثیر منفی قابل‌توجهی بر سلامت باروری، به‌ویژه در مردان، داشته باشد. قرار گرفتن طولانی‌مدت بیضه‌ها در معرض دمای بالا، مانند استفاده مکرر از سونا، جکوزی، لباس‌های تنگ یا قرار گرفتن لپ‌تاپ روی پاها، می‌تواند دمای بیضه‌ها را افزایش دهد و به تولید اسپرم آسیب برساند. این افزایش دما باعث کاهش کیفیت اسپرم، الیگواسپرمی (کاهش تعداد اسپرم)، آستنواسپرمی (کاهش تحرک اسپرم) و تراتوسپرمی (ناهنجاری‌های اسپرم) می‌شود که همگی شانس بارداری طبیعی را کاهش می‌دهند. در زنان، گرمای شدید ممکن است به‌طور غیرمستقیم بر چرخه قاعدگی تأثیر بگذارد، اما اثرات آن کمتر شناخته شده است. تشخیص این مشکلات از طریق آنالیز مایع منی و مشاوره با متخصص اورولوژی یا ناباروری انجام می‌شود.

برای کاهش اثرات منفی گرما بر باروری مردان، اجتناب از قرار گرفتن در معرض منابع گرمایی مانند سونا، پوشیدن لباس‌های گشاد و خنک، و کاهش زمان استفاده از دستگاه‌های گرمازا روی پاها توصیه می‌شود. در مواردی که گرما باعث کاهش شدید کیفیت اسپرم شده است، روش‌های کمک‌باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) می‌توانند به زوج‌ها در دستیابی به بارداری کمک کنند. رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها (مانند ویتامین C و E) نیز می‌تواند به محافظت از اسپرم در برابر آسیب‌های ناشی از گرما کمک کند. پیشگیری از طریق کاهش قرار گرفتن در معرض گرما، انجام چکاپ‌های منظم و مشاوره زودهنگام با متخصص ناباروری می‌تواند سلامت باروری را بهبود بخشد و شانس موفقیت در بارداری را افزایش دهد.

4. بیماری‌های سیستمیک

دیابت

دیابت، به‌ویژه دیابت نوع 2، تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت باروری در مردان و زنان دارد و می‌تواند یکی از عوامل ناباروری باشد. در مردان، دیابت کنترل‌نشده می‌تواند باعث اختلال نعوظ، کاهش سطوح تستوسترون، و مشکلات کیفیتی در اسپرم مانند الیگواسپرمی (کاهش تعداد اسپرم)، آستنواسپرمی (کاهش تحرک اسپرم) و تراتوسپرمی (ناهنجاری‌های اسپرم) شود. این مشکلات به دلیل آسیب به اعصاب و عروق خونی ناشی از قند خون بالا رخ می‌دهند که عملکرد بیضه‌ها و سیستم تولید مثل را مختل می‌کند. در زنان، دیابت می‌تواند منجر به اختلال در چرخه قاعدگی، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، کاهش کیفیت تخمک و افزایش خطر سقط جنین شود. تشخیص تأثیر دیابت بر باروری از طریق آنالیز مایع منی، آزمایش‌های هورمونی و ارزیابی‌های بالینی توسط متخصص اورولوژی یا ناباروری انجام می‌شود.

کنترل دیابت از طریق رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و داروهای تنظیم‌کننده قند خون می‌تواند اثرات منفی آن بر سلامت باروری را کاهش دهد. در مردان، مدیریت دیابت می‌تواند کیفیت اسپرم و عملکرد جنسی را بهبود بخشد، در حالی که در زنان، کنترل قند خون می‌تواند نظم چرخه قاعدگی و شانس بارداری طبیعی را افزایش دهد. در موارد ناباروری شدید، فناوری‌های کمک‌باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) می‌توانند به زوج‌ها کمک کنند. پیشگیری از عوارض دیابت با چکاپ‌های منظم، مشاوره با متخصص ناباروری و حفظ سبک زندگی سالم، از جمله رژیم غذایی کم‌قند و فعالیت بدنی، می‌تواند خطر مشکلات باروری را کاهش دهد و شانس موفقیت در بارداری را بهبود بخشد.

بیماری‌های کلیوی و کبدی

بیماری‌های کلیوی و کبدی تأثیرات منفی قابل‌توجهی بر سلامت باروری مردان و زنان دارند و می‌توانند به ناباروری منجر شوند. در مردان، بیماری‌های مزمن کلیوی (CKD) و بیماری‌های کبدی مانند هپاتیت یا سیروز می‌توانند باعث اختلالات هورمونی، کاهش سطوح تستوسترون، و مشکلات کیفیتی اسپرم مانند الیگواسپرمی (کاهش تعداد اسپرم)، آستنواسپرمی (کاهش تحرک اسپرم) و تراتوسپرمی (ناهنجاری‌های اسپرم) شوند. این بیماری‌ها همچنین می‌توانند اختلال نعوظ را به دلیل آسیب عروقی و عصبی تشدید کنند. در زنان، بیماری‌های کبدی و کلیوی می‌توانند چرخه قاعدگی را مختل کرده، کیفیت تخمک را کاهش دهند و خطر سقط جنین را افزایش دهند. تشخیص این مشکلات از طریق آنالیز مایع منی، آزمایش‌های هورمونی، و ارزیابی‌های بالینی توسط متخصص اورولوژی، ناباروری یا نفرولوژی انجام می‌شود.

مدیریت بیماری‌های کلیوی و کبدی از طریق درمان‌های پزشکی، رژیم غذایی مناسب، و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند اثرات منفی بر باروری را کاهش دهد. در مردان، درمان‌های هورمونی یا بهبود عملکرد کلیه و کبد می‌تواند کیفیت اسپرم را بهبود بخشد. در زنان، کنترل این بیماری‌ها می‌تواند نظم چرخه قاعدگی و شانس بارداری طبیعی را افزایش دهد. در موارد ناباروری شدید، فناوری‌های کمک‌باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) می‌توانند گزینه‌های مؤثری باشند. پیشگیری از پیشرفت بیماری با چکاپ‌های منظم، اجتناب از مصرف الکل و داروهای مضر برای کبد و کلیه، و مشاوره با متخصص ناباروری می‌تواند خطر مشکلات سلامت باروری را کاهش دهد و شانس موفقیت در بارداری را بهبود بخشد.

اختلالات تیروئیدی

اختلالات تیروئیدی، از جمله کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) و پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم)، می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت باروری مردان داشته باشند. هورمون‌های تیروئیدی نقش مهمی در تنظیم متابولیسم و عملکرد سیستم تولیدمثل ایفا می‌کنند. کم‌کاری تیروئید می‌تواند منجر به کاهش تولید اسپرم، کاهش کیفیت اسپرم و اختلال در تحرک اسپرم شود، در حالی که پرکاری تیروئید ممکن است باعث کاهش تستوسترون و اختلالات نعوظ گردد. این مشکلات می‌توانند شانس باروری را کاهش دهند و از علل شایع ناباروری مردان باشند. تشخیص زودهنگام از طریق آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌های تیروئیدی (TSH، T3، T4) و مشاوره با متخصص غدد یا اورولوژی برای درمان مناسب ضروری است. مدیریت اختلالات تیروئیدی از طریق درمان‌های دارویی می‌تواند به بهبود سلامت باروری کمک کند. اصلاح سبک زندگی، از جمله رژیم غذایی متعادل، کاهش استرس و اجتناب از عوامل محیطی مضر، نیز در بهبود عملکرد تیروئید و باروری مؤثر است. در مواردی که ناباروری ادامه یابد، فناوری‌های کمک‌باروری مانند IVF یا ICSI می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند. آگاهی از علائم اختلالات تیروئیدی، مانند خستگی، تغییرات وزن، یا کاهش میل جنسی، و مراجعه به‌موقع به متخصص می‌تواند در حفظ سلامت باروری مردان نقش کلیدی داشته باشد.

ناباروری مردان یک چالش پیچیده و چندعاملی است که می‌تواند از اختلالات هورمونی و ژنتیکی گرفته تا مشکلات ساختاری و سبک زندگی ناسالم ناشی شود. تشخیص دقیق و به‌موقع علل زمینه‌ای، نقش کلیدی در انتخاب مسیر درمانی مناسب ایفا می‌کند. خوشبختانه، پیشرفت‌های علم پزشکی در حوزه‌های اورولوژی، غدد درون‌ریز و درمان‌های کمک‌باروری، امکان درمان بسیاری از این مشکلات را فراهم کرده‌اند. مراجعه به پزشک متخصص، انجام بررسی‌های کامل و اصلاح سبک زندگی می‌تواند شانس باروری را به طور قابل توجهی افزایش دهد. آگاهی، پیشگیری و پیگیری مستمر، سه رکن اصلی در مدیریت مؤثر ناباروری مردان هستند.

گردآوری و نگارش: دکتر نرگس ناصری | دکترای حرفه ای داروسازی